Preventief handelen

Wat is preventief handelen?

Preventieve handelingen zijn gericht op het voorkomen van ongewenst gedrag (Saxion Hogeschool, 2022). Op mijn stageschool werken we met PBS. Dit staat voor Positive Behavior Support. Dit houdt in dat je het gewenste gedrag benoemt. Er is bijvoorbeeld een leerling die door de gang rent. Als leerkracht ben je al snel geneigd om te zeggen 'niet rennen'. Bij PBS benoem je het gedrag wat je juist wilt zien. Je zegt dan tegen de leerling 'rustig lopen'. PBS is een goede manier om ongewenst gedrag te voorkomen. Door juist aan te geven wat je van een leerling verwacht, breng je geen negatieve boodschap naar de leerling. 

Werken met een beloningsysteem

Belonen zorgt voor een positieve sfeer in de klas. Kinderen willen graag een beloning en willen hier graag voor werken. Hierbij moet je wel opletten dat je niet te veel gaat belonen. Onze hersens zijn gevoelig voor beloningen. De kans dat kinderen juist hun best gaan doen voor een beloning zorgt ervoor dat intrinsieke motivatie omslaat naar extrinsieke motivatie. Door bij ons op stage gebruik te maken van PBS is er ook een beloningsysteem aan gekoppeld. De kinderen kunnen Happy-stickers verdienden. Bij 12 Happy-stickers is de kaart vol en kan er een Happy-munt in de buis. Als er in de buis 10 Happy-munten zitten, krijgen de leerlingen een groepsbeloning. Dit kan zijn een keertje extra lang buitenspelen of spelen op het grote plein (Dekkers, 2019). 

Kijken naar gedragsproblemen

Als leerkracht moet je een gedragsproblemen zien als een signaal om hulp. Een kind laat met het gedrag zien hoe het met ze gaat. Als een kind probleemgedrag laat zien, moet je als leerkracht gaan kijken waar dat door komt. Vaak wordt er bij probleemgedrag gekeken naar de 'stempels' van het kind. Het is belangrijk dat je in zo'n situatie naar je eigen leerkracht gedrag kijkt. Veel gedragsproblemen verminderen namelijk als de leerkracht zijn/haar houding veranderd. Volgens Bronfenbrenner (1979) moet je ook kijken naar de omgeving van het kind. Niet alleen het kind moet gedrag veranderen, maar ook de omgeving waar hij zich in bevindt moet het gedrag veranderen. Een voorbeeld uit mijn stagepraktijk is een leerling waarvan de ouders net gescheiden zijn. Deze leerling laat op dit moment onhandelbaar gedrag zien. Als ik, als leerkracht, op dat moment op school haar negatieve gedrag blijf afkeuren, verandert er bij deze leerling niks. Ik moet ook mijn leerkracht gedrag veranderen. 

Preventie

In algemeen zijn er een aantal punten die preventief werken op gedragsproblemen:

  • Zorg voor een goede relatie met de leerling.
  • Zorg dat de leerling het gevoel heeft dat je hem/haar ziet. 
  • Verwelkom de leerlingen bij binnenkomst.
  • Kijk naar de emoties die de leerlingen laten zien, maak een praatje met deze leerling. Dit kan vervelende situaties voorkomen. 
  • Neem een sociogram af. 
  • Let op pestgedrag in de klas. 
  • Zorg voor een voorspelbare omgeving. 
  • Zorg voor routines en structuur.
  • Zorg voor interactieve lessen. 

Interventietechnieken

Er zijn twee verschillende technieken:

  • Interventietechnieken om gedrag te laten toenemen.
  • interventietechnieken om gedrag te laten afnemen.

Interventietechnieken om gedrag positief gedrag te laten toenemen. 

Om positief gedrag in stand te houden, moet je er positieve gevolgen aan vastbinden. Je kunt gebruik maken van:

  • Sociale versterkers (complimenten)
  • Directe feedback 
  • Activiteitenversterkers (klusjes)
  • ruilversterkers (beloningssysteem)
  • Materiële versterkers (sticker)

 

Bij het geven van versterkers moet je gebruik maken van de stap-voor-stap methode. Dit houdt in dat je niet alleen moet belonen als het einddoel is behaald, maar ook de tussenstapjes. Kinderen moeten het gevoel hebben dat het haalbaar is om een beloning te krijgen. Als je als doel hebt 10 minuten spelen zonder agressief gedrag te laten zien, moet elk stapje vooruit ook worden beloond. Bijvoorbeeld de eerste 2 minuten zonder agressief gedrag. Je bouwt je tussendoelen steeds verder uit om het einddoel te behalen. 

 

Interventietechnieken om (ongewenst) gedrag te laten afnemen

De technieken gaan van positief naar negatief. 

  • Benadruk het gewenste gedrag (einddoel) als je dit van de leerling af en toe ziet. 
  • Time in (in buurt van de leerkracht werken).
  • Negeren van probleemgedrag
  • straffen van probleemgedrag (boos kijken) (Gedragsproblemen op school, 2022).